Vafþrúðnismál [English translation]

Óðinn kvað:

1.

"Ráð þú mér nú, Frigg,

alls mik fara tíðir

at vitja Vafþrúðnis;

forvitni mikla

kveð ek mér á fornum stöfum

við þann inn alsvinna jötun."

Frigg kvað:

2.

"Heima letja

ek mynda Herjaföðr

í görðum goða;

því at engi jötun

ek hugða jafnramman

sem Vafþrúðni vera."

Óðinn kvað:

3.

"Fjölð ek fór,

fjölð ek freistaða,

fjölð ek reynda regin;

hitt vil ek vita,

hvé Vafþrúðnis

salakynni sé."

Frigg kvað:

4.

"Heill þú farir!

heill þú aftr komir!

heill þú á sinnum sér!

æði þér dugi,

hvars þú skalt, Aldaföðr,

orðum mæla jötun.

5.

Fór þá Óðinn

at freista orðspeki

þess ins alsvinna jötuns;

at höllu hann kom,

ok átti Íms faðir;

inn gekk Yggr þegar.

Óðinn kvað:

6.

"Heill þú nú, Vafþrúðnir,

nú em ek í höll kominn

á þik sjalfan sjá;

hitt vil ek fyrst vita,

ef þú fróðr sér

eða alsviðr jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

7.

"Hvat er þat manna

er í mínum sal

verpumk orði á?

Út þú né komir

órum höllum frá,

nema þú inn snotrari sér."

Óðinn kvað:

8.

"Gagnráðr ek heiti,

nú emk af göngu kominn,

þyrstr til þinna sala;

laðar þurfi -

hef ek lengi farit -

ok þinna andfanga, jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

9.

"Hví þú þá, Gagnráðr,

mælisk af golfi fyr?

Far þú í sess í sal!

Þá skal freista,

hvárr fleira viti,

gestr eða inn gamli þulr."

Óðinn kvað:

10.

"Óauðigr maðr,

er til auðigs kemr,

mæli þarft eða þegi;

ofrmælgi mikil,

hygg ek, at illa geti

hveim er við kaldrifjaðan kemr."

Vafþrúðnir kvað:

11.

"Seg þú mér, Gagnráðr,

alls þú á golfi vill

þíns of freista frama,

hvé sá hestr heitir,

er hverjan dregr

dag of dróttmögu."

Óðinn kvað:

12.

"Skinfaxi heitir,

er inn skíra dregr

dag of dróttmögu;

hesta beztr

þykkir hann með Hreiðgotum;

ey lýsir mön af mari."

Vafþrúðnir kvað:

13.

"Seg þú þat, Gagnráðr,

alls þú á golfi vill

þíns of freista frama,

hvé sá jór heitir,

er austan dregr

nótt of nýt regin."

Óðinn kvað:

14.

"Hrímfaxi heitir,

er hverja dregr

nótt of nýt regin;

méldropa fellir hann

morgin hvern;

þaðan kemr dögg um dala."

Vafþrúðnir kvað:

15.

Seg þú þat, Gagnráðr,

alls þú á golfi vill

þíns of freista frama,

hvé sú á heitir,

er deilir með jötna sonum

grund ok með goðum."

Óðinn kvað:

16.

"Ífing heitir á,

er deilir með jötna sonum

grund ok með goðum;

opin renna

hon skal of aldrdaga;

verðr-at íss á á."

Vafþrúðnir kvað:

17.

Seg þú þat, Gagnráðr,

alls þú á golfi vill

þíns of freista frama,

hvé sá völlr heitir,

er finnask vígi at

Surtr ok in svásu goð."

Óðinn kvað:

18.

"Vígriðr heitir völlr,

er finnask vígi at

Surtr ok in svásu goð;

hundrað rasta

hann er á hverjan veg;

sá er þeim völlr vitaðr."

Vafþrúðnir kvað:

19.

"Fróðr ertu nú, gestr,

far þú á bekk jötuns,

ok mælumk í sessi saman;

höfði veðja

vit skulum höllu í,

gestr, of geðspeki.

Óðinn kvað:

20.

"Seg þú þat it eina,

ef þitt æði dugir

ok þú, Vafþrúðnir, vitir,

hvaðan jörð of kom

eða upphiminn

fyrst, inn fróði jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

21.

"Ór Ymis holdi

var jörð of sköpuð,

en ór beinum björg,

himinn ór hausi

ins hrímkalda jötuns,

en ór sveita sær."

Óðinn kvað:

22.

"Seg þú þat annat,

ef þitt æði dugir

ok þú, Vafþrúðnir, vitir,

hvaðan máni kom,

sá er ferr menn yfir,

eða sól it sama."

Vafþrúðnir kvað:

23.

"Mundilfari heitir,

hann er mána faðir

ok svá Sólar it sama;

himin hverfa

þau skulu hverjan dag

öldum at ártali."

Óðinn kvað:

24.

"Seg þú þat it þriðja,

alls þik svinnan kveða

ok þú, Vafþrúðnir, vitir,

hvaðan dagr of kom,

sá er ferr drótt yfir,

eða nótt með niðum."

Vafþrúðnir kvað:

25.

"Dellingr heitir,

hann er Dags faðir,

en Nótt var Nörvi borin;

ný ok nið

skópu nýt regin

öldum at ártali."

Óðinn kvað:

26.

"Seg þú þat it fjórða,

alls þik fróðan kveða,

ok þú, Vafþrúðnir, vitir,

hvaðan vetr of kom

eða varmt sumar

fyrst með fróð regin."

Vafþrúðnir kvað:

27.

"Vindsvalr heitir,

hann er Vetrar faðir,

en Svásuðr sumars."

Óðinn kvað:

28.

"Seg þú þat it fimmta,

alls þik fróðan kveða,

ok þú, Vafþrúðnir, vitir,

hverr ása ellztr

eða Ymis niðja

yrði í árdaga."

Vafþrúðnir kvað:

29.

"Örófi vetra

áðr væri jörð of sköpuð,

þá var Bergelmir borinn,

Þrúðgelmir

var þess faðir,

en Aurgelmir afi."

Óðinn kvað:

30.

"Seg þú þat it sétta,

alls þik svinnan kveða,

ok þú, Vafþrúðnir, vitir,

hvaðan Aurgelmir kom

með jötna sonum

fyrst, inn fróði jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

31.

"Ór Élivágum

stukku eitrdropar,

svá óx, unz varð jötunn;

þar eru órar ættir

komnar allar saman;

því er þat æ allt til atalt."

Óðinn kvað:

32.

"Seg þú þat it sjaunda,

alls þik svinnan kveða,

ok þú, Vafþrúðnir, vitir,

hvé sá börn gat,

inn baldni jötunn,

er hann hafði-t gýgjar gaman."

Vafþrúðnir kvað:

33.

"Undir hendi vaxa

kváðu hrímþursi

mey ok mög saman;

fótr við fæti

gat ins fróða jötuns

sexhöfðaðan son."

Óðinn kvað:

34.

"Seg þú þat it átta,

alls þik svinnan kveða,

ok þú, Vafþrúðnir, vitir,

hvat þú fyrst of mant

eða fremst of veizt,

þú ert alsviðr, jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

35.

Örófi vetra

áðr væri jörð of sköpuð,

þá var Bergelmir borinn;

þat ek fyrst of man,

er sá inn fróði jötunn

á var lúðr of lagiðr."

Óðinn kvað:

36.

"Seg þú þat it níunda,

alls þik svinnan kveða,

ok þú, Vafþrúðnir, vitir,

hvaðan vindr of kemr,

svá at ferr vág yfir;

æ menn han sjalfan of sjá."

Vafþrúðnir kvað:

37.

"Hræsvelgr heitir,

er sitr á himins enda,

jötunn í arnar ham;

af hans vængjum

kvæða vind koma

alla menn yfir."

Óðinn kvað:

38.

"Seg þú þat it tíunda,

alls þú tíva rök

öll, Vafþrúðnir, vitir,

hvaðan Njörðr of kom

með ása sonum -

hofum ok hörgum

hann ræðr hundmörgum -

ok varð-at hann ásum alinn."

Vafþrúðnir kvað:

39.

"Í Vanaheimi

skópu hann vís regin

ok seldu at gíslingu goðum,

í aldar rök

hann mun aftr koma

heim með vísum vönum."

Óðinn kvað:

40.

"Seg þú þat et ellifta,

hvar ýtar túnum í

höggvask hverjan dag;

val þeir kjósa

ok ríða vígi frá,

sitja meir of sáttir saman."

Vafþrúðnir kvað:

41.

"Allir einherjar

Óðins túnum í

höggvask hverjan dag,

val þeir kjósa

ok ríða vígi frá,

sitja meirr of sáttir saman."

Óðinn kvað:

42.

"Seg þú þat it tolfta,

hví þú tíva rök

öll, Vafþrúðnir, vitir,

frá jötna rúnum

ok allra goða

segir þú it sannasta,

inn alsvinni jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

43.

"Frá jötna rúnum

ok allra goða

ek kann segja satt,

því at hvern hef ek

heim of komit;

níu kom ek heima

fyr Niflhel neðan;

hinig deyja ór helju halir."

Óðinn kvað:

44.

"Fjölð ek fór,

fjölð ek freistaðak,

fjölð ek of reynda regin:

Hvat lifir manna,

þá er inn mæra líðr

fimbulvetr með firum?"

Vafþrúðnir kvað:

45.

"Líf ok Lifþrasir,

en þau leynask munu

í holti Hoddmímis;

morgindöggvar

þau sér at mat hafa,

en þaðan af aldir alask."

Óðinn kvað:

46.

"Fjölð ek fór,

fjölð ek freistaðak,

fjölð ek of reynda regin:

Hvaðan kemr sól

á inn slétta himin,

er þessa hefr fenrir farit?"

Vafþrúðnir kvað:

47.

"Eina dóttur

berr alfröðull,

áðr hana fenrir fari;

sú skal ríða,

þá er regin deyja,

móður brautir, mær."

Óðinn kvað:

48.

"Fjölð ek fór,

fjölð ek freistaðak,

fjölð ek of reynda regin:

Hverjar ro þær meyjar,

er líða mar yfir,

fróðgeðjaðar fara?"

Vafþrúðnir kvað:

49.

"Þríar þjóðár

falla þorp yfir

meyja Mögþrasis;

hamingjur einar

þær er í heimi eru,

þó þær með jötnum alask."

Óðinn kvað:

50.

"Fjölð ek fór,

fjölð ek freistaðak,

fjölð ek of reynda regin:

Hverir ráða æsir

eignum goða,

þá er sloknar Surta logi?"

Vafþrúðnir kvað:

51.

"Víðarr ok Váli

byggja vé goða,

þá er sloknar Surta logi,

Móði ok Magni

skulu Mjöllni hafa

Vingnis at vígþroti."

Óðinn kvað:

52.

"Fjölð ek fór,

fjölð ek freistaðak,

fjölð ek of reynda regin;

Hvat verðr Óðni

at aldrlagi,

þá er of rjúfask regin?"

Vafþrúðnir kvað:

53.

"Ulfr gleypa

mun Aldaföðr,

þess mun Víðarr vreka;

kalda kjafta

hann klyfja mun

vitnis vígi at."

Óðinn kvað:

54.

"Fjölð ek fór,

fjölð ek freistaðak,

fjölð ek of reynda regin;

Hvat mælti Óðinn,

áðr á bál stigi,

sjalfr í eyra syni?"

Vafþrúðnir kvað:

55.

"Ey manni þat veit,

hvat þú í árdaga

sagðir í eyra syni;

feigum munni

mælta ek mína forna stafi

ok of ragnarök.

Nú ek við Óðin

deildak mína orðspeki;

þú ert æ vísastr vera."